بلاکچین بهعنوان سرویس، فناوری بلاکچین را وارد یک مدل آشنا از ارائه و مجوزدهی ابری میکند. ارائهدهندگان شبکه بلاکچین را در فضای ابری نگه میدارند، بنابراین سازمانها بدون نیاز به راهاندازی زیرساخت، از مزایای پاسخگویی، شفافیت و امنیت بهرهمند میشوند. به عبارت دیگر، BaaS مزایای عملکرد بلاکچین—حقیقت مشترک، قابلیت حسابرسی و مقاومت—را ارائه میدهد و در عین حال فشار منابع داخلی را کاهش میدهد.
بلاکچین چیست و چگونه کار میکند؟
سازمانهای مدرن برای دستیابی به شفافیت، امنیت و حقیقت مشترک در اکوسیستمهای پیچیده به فناوری بلاکچین روی میآورند. در اصل، بلاکچین یک دفترکل دیجیتال غیرمتمرکز از تراکنشها است که توسط شرکتکنندگان در شبکه به اشتراک گذاشته میشود. پس از ثبت، این اطلاعات عملاً غیرقابل تغییر هستند، به همین دلیل است که مردم نحوه عملکرد بلاکچین را بهعنوان ایجاد یک رکورد غیرقابل تغییر و مقاوم در برابر دستکاری از ارزش و مالکیت توصیف میکنند.
توضیح سادهای از بلاکچین
فناوری بلاکچین را میتوان مانند یک دفترکل قابل اعتماد و تقریباً غیرقابل هک در نظر گرفت که نشان میدهد چه کسی چه کاری انجام داده و چه کسی مالک چه چیزی است و این اطلاعات بهصورت لحظهای بهروز میشوند. تصور کنید یک پایگاه داده وجود دارد که اطلاعات آن به صورت بلوکهایی مرتب شدهاند.
این بلوکها میتوانند روی بسیاری از کامپیوترهای مختلف کپی و تکرار شوند. هر نسخه دقیقاً یکسان است و با سایر نسخهها همگامسازی میشود. وقتی کسی دادهای اضافه یا حذف میکند، این تغییر در تمام نسخهها اعمال میشود. این طراحی مشترک، اساس عملکرد بلاکچین را تشکیل میدهد.
هر بلوک به استانداردی محافظت میشود که اغلب با امنیت بانکداری آنلاین مقایسه میشود و طوری طراحی شده که بسیار دشوار است مورد دستکاری قرار گیرد. از آنجا که دفترکل در بلاکچین میتواند انواع مختلفی از اسناد را شامل شود—وامها، سندهای مالکیت، فهرستهای لجستیکی و تقریباً هر چیزی که ارزش داشته باشد—این فناوری تبدیل به روشی قدرتمند برای به اشتراکگذاری دادههای عظیم در محیطی با چندین نقطه تأیید میشود.
این تأیید چندجانبه دقیقاً همان چیزی است که بسیاری از کسبوکارها برای تبادل اطلاعات امن و لحظهای به آن نیاز دارند و این موضوع بخش مرکزی عملکرد روزمره بلاکچین است.
با پیشرفت فناوری، کاربردهای آن نیز تکامل مییابند. صنایع بیشتری به بررسی فناوری بلاکچین روی میآورند و با گسترش استفاده، رعایت قوانین حریم خصوصی دادهها نیز ضروری میشود.
چرا بلاکچین برای امنیت و کارایی اهمیت دارد؟
یکی از دلایل کلیدی اهمیت فناوری بلاکچین، امنیت است. بلوکهای جدید (با اطلاعات تازه) همیشه به انتهای زنجیره اضافه میشوند. هر بلوک جدید دارای امضای دیجیتال مخصوص به خود است—هش، رشتهای از حروف و اعداد که شبیه یک کد ریاضی مخفی عمل میکند.
اگر کسی بخواهد پس از اضافه شدن بلوک، مقدار یا عددی داخل آن را تغییر دهد، آن امضاها نیز تغییر خواهند کرد. برای موفقیت یک حمله، هکر باید کل بلاکچین را بهطور یکپارچه در تمام بلوکهای قبلی و بعدی تغییر دهد. در عمل، این کار فوقالعاده دشوار است و نشان میدهد که بلاکچین چگونه در برابر دستکاری مقاوم است.
فناوری بلاکچین همچنین وابستگی به واسطهها را کاهش میدهد و به شرکتها کمک میکند هزینهها را صرفهجویی کرده و بهطور مستقیمتر فعالیت کنند. شرکتکنندگان میتوانند تراکنشهای امن را خودشان تأیید و اجرا کنند.
بهصورت نظری، توافقها میتوانند بدون واسطههای سنتی مانند وکلا، بانکها یا کارگزاران انجام شوند و روند کار تعاملیتر شود، زیرا هر کسی در شبکه میتواند تغییراتی پیشنهاد دهد که سایر شرکتکنندگان آن را مشاهده و تأیید میکنند. این فرآیند همتا به همتا، نشانهای است از نحوه عملکرد بلاکچین برای سادهتر کردن و بهینهسازی عملیات.
بلاکچین بهعنوان سرویس ابری (BaaS)
شتاب صنعت در حال افزایش است و برآوردی که بهطور گستردهای نقل شده، پیشبینی میکند که فناوری بلاکچین میتواند تا سال ۲۰۳۰، ارزشی معادل ۳.۱ تریلیون دلار آمریکا در کسبوکارها ایجاد کند. این موضوع نشاندهنده پتانسیل گسترده عملکرد بلاکچین در بخشهایی است که به اشتراکگذاری دادههای قابل اعتماد نیاز دارند.
بلاکچین چگونه کار میکند؟
برای درک نحوه عملکرد بلاکچین، بر جنبه اجتماعی آن تمرکز کنید. این سیستم بر یک دفترکل توزیعشده تکیه دارد: هر عضو (هر گره همتا) میتواند همان اطلاعات را در بلوکهای جداگانه مشاهده کند. یک تراکنش که در یک کامپیوتر—یک گره—ثبت میشود، برای همه کامپیوترهای دیگر در شبکه دیجیتال قابل مشاهده میشود. همه همان دادهها را میبینند و میتوانند بهطور مستقل آنها را تأیید یا رد کنند. وقتی اطلاعات بهروزرسانی میشوند، این بهروزرسانی به تمام نسخههای دیگر در زنجیره منتقل میشود.
به همین دلیل است که بلاکچین سخت هک میشود. هیچ کامپیوتر واحدی کنترل دادهها را در دست ندارد و تغییر یک بلوک مستلزم تغییر کل زنجیره در همه جا است. هر کس یک نسخه از زنجیره دارد که بهطور خودکار بهروزرسانی میشود و تغییرات پیشنهادی باید توسط شرکتکنندگان شبکه تأیید شوند. با افزودن کدهای برنامهپذیر—مفهومی که برای استفاده گسترده ابتدا توسط ویتالیک بوترین، همبنیانگذار اتریوم، پیشنهاد شد—فناوری بلاکچین میتواند قراردادهای هوشمند را میزبانی کند که توافقها را بهصورت خودکار اجرا میکنند وقتی شرایط خاصی برآورده شود. این خودکارسازی، گسترشی عملی از نحوه عملکرد بلاکچین برای کاهش تأخیرها و بررسیهای دستی است.
مزایای اصلی بلاکچین برای سازمانها
از آنجایی که فناوری بلاکچین شفاف و مقاوم در برابر دستکاری است، چندین مزیت روشن ارائه میدهد که مستقیماً از نحوه عملکرد بلاکچین ناشی میشوند:
شفافیت: اطلاعات روی بلاکچین برای همه شرکتکنندگان قابل مشاهده است و پس از تأیید قابل تغییر نیست. این موضوع ریسک و تقلب را کاهش میدهد و اعتماد میان طرفها را ایجاد میکند.
امنیت: طراحی توزیعشده و رمزگذاریشده بلاکچین، نفوذ به آن را دشوار میکند. این موضوع پیامدهای امیدوارکنندهای برای امنیت کسبوکار و دستگاههای متصل (IoT) دارد که از دادههای تأییدشده بهره میبرند.
کاهش واسطهها: یک بلاکچین واقعی همتا به همتا، وابستگی به برخی واسطههای خارجی را کاهش میدهد. فرآیندها میتوانند کارآمدتر شوند، با خطاهای کمتر در ورود داده و هزینههای تراکنش پایینتر.
- قابلیت رهگیری: از آنجایی که فناوری بلاکچین رکوردهای غیرقابل تغییر تولید میکند، برای پیگیری حرکت و منشاء کالاها در زنجیرههای تأمین پیچیده بسیار مناسب است.
بهرهوری بالاتر و بازگشت سرمایه (ROI): دفترکلهای توزیعشده میتوانند بازده سرمایهگذاری را افزایش دهند، زیرا به کسبوکارها کمک میکنند فرآیندهای سبکتر، کارآمدتر و کمهزینهتری بسازند—که این نتیجه به نحوه عملکرد بلاکچین در همگامسازی دادهها مرتبط است.
فرآیندهای سریعتر: فناوری بلاکچین میتواند جریانهای کاری را در سناریوهای چندجانبه تسریع کند و تراکنشهای سریعتری را امکانپذیر سازد که محدود به ساعات اداری نیستند.
خودکارسازی: از آنجایی که بلاکچین برنامهپذیر است، میتواند اقدامات، رویدادها و پرداختها را بهطور خودکار اجرا کند وقتی شرایط از پیش تعریفشده برآورده شوند. قراردادهای هوشمند نمونهای مستقیم از نحوه عملکرد بلاکچین در قالب کد هستند.
حریم خصوصی دادهها: در حالی که شرکتکنندگان اطلاعات را از طریق فرآیند اجماع تأیید و اضافه میکنند، دادههای پایه بهصورت هشها (رشتههایی از حروف و اعداد) نمایش داده میشوند. بدون کلیدهای مناسب، سایر شرکتکنندگان نمیتوانند این هشها را ترجمه کنند و حریم خصوصی در کنار تأیید حفظ میشود. این تعادل بخش مهمی از نحوه عملکرد بلاکچین در مقیاس بزرگ است.
چهار نوع اصلی شبکه بلاکچین
در فناوری بلاکچین، چهار نوع شبکه گسترده وجود دارد که هر کدام برای اهداف متفاوتی مناسب هستند. درک این نوعها به روشن شدن نحوه عملکرد بلاکچین در محیطهای مختلف کمک میکند:
بلاکچینهای عمومی: بیتکوین و اتریوم از شبکههای عمومی برجسته هستند. هر کسی میتواند آنها را بخواند، تراکنش ارسال کند یا در اجماع شرکت کند. این شبکهها بدون نیاز به اجازه هستند؛ تمام تراکنشها عمومیاند و کاربران میتوانند ناشناس بمانند. این باز بودن، جلوهای از نحوه عملکرد بلاکچین در محیطهای عمومی است.
بلاکچینهای نیمهخصوصی: توسط یک سازمان واحد مدیریت میشوند که دسترسی را به کاربرانی میدهد که معیارهای از پیش تعیینشده را دارند. اگرچه این شبکهها کاملاً غیرمتمرکز نیستند، اما این رویکرد مجاز برای کاربردهای کسبوکار به کسبوکار و دولتی جذاب است و همچنان از مدل دفترکل مشترک بلاکچین بهره میبرد.
بلاکچینهای خصوصی: تحت کنترل یک سازمان واحد هستند که تعیین میکند چه کسی میتواند بخواند، تراکنش ارسال کند و در اجماع شرکت کند. با توجه به تمرکز کامل، بلاکچین خصوصی در محیطهای آزمایشی مفید است اما برای سناریوهای تولیدی که نیاز به اعتماد گسترده دارند، مناسب نیست.
بلاکچینهای کنسرسیومی: امروزه غالبا دوستانهترین مدل برای کسبوکارها هستند. اجماع توسط گروهی از پیش انتخابشده، مثلاً چند شرکت، کنترل میشود. حق دسترسی برای خواندن و ارسال تراکنشها میتواند عمومی یا محدود به شرکتکنندگان باشد. این شبکههای مجاز نشان میدهند که بلاکچین چگونه بهطور مؤثر برای همکاری چندسازمانی عمل میکند.
بلاکچین در چه مواردی استفاده میشود؟
سازمانها در صنایع مختلف—از مراقبتهای بهداشتی گرفته تا بانکداری و حسابداری—فناوری بلاکچین را برای حل مشکلات عملی به کار میبرند. این مثالها نشان میدهند که بلاکچین چگونه برای ایجاد حقیقت مشترک و تسریع فرآیندها عمل میکند:
زنجیرههای تأمین: بلاکچین شفافیت و پاسخگویی را از ابتدا تا انتها بهبود میبخشد. شرکتها مواد را تا منبع آن دنبال میکنند، اصالت و منشاء را تأیید میکنند، بازخوانیها را پیشبینی میکنند و جریان کالاها را در تقریباً هر بخش سرعت میبخشند.
- قابلیت رهگیری مواد غذایی: این حوزه یکی از برجستهترین کاربردها است. در یک بلاکچین مجاز، تولیدکنندگان مواد غذایی میتوانند شرکتکنندگان مختلفی مانند شرکتهای حمل و نقل، کشاورزان پایدار یا تولیدکنندگان فردی را دعوت کنند. هنگام برداشت محصول، کالاها یک کد QR دریافت میکنند که جزئیاتی مانند منشاء، نام تولیدکننده و اینکه محصول ارگانیک یا تجارت عادلانه است را شامل میشود. وقتی محصول در زنجیره تأمین حرکت میکند، این اطلاعات رمزگذاری شده و در بلاکچین بهروزرسانی میشوند. در صورت بازخوانی محصول، تولیدکنندگان میتوانند بهطور دقیق دستههای آسیبدیده را شناسایی کنند و از هدررفت و هزینه اضافی جلوگیری کنند.
پس از تحویل، خردهفروشان و مصرفکنندگان میتوانند کد QR را اسکن کنند و اطلاعات کلیدی محصول را مشاهده کنند—حتی میوههای جداگانه داخل یک اسموتی. این دید کامل از ابتدا تا انتها، نمونهای عینی از نحوه عملکرد بلاکچین در دنیای واقعی است.
- تجهیزات پزشکی: رهگیری محمولههای پزشکی نیز یکی دیگر از کاربردهای امیدوارکننده است. با استفاده از فناوری بلاکچین، ارائهدهندگان خدمات بهداشتی، داروخانهها و توزیعکنندگان دارو میتوانند محمولههای دارویی را بهطور مطمئن تأیید کنند، که نشاندهنده نحوه عملکرد بلاکچین برای تأمین امنیت لجستیک حیاتی است.
در نهایت
با گسترش استفاده از فناوری بلاکچین در صنایع مختلف، رعایت قوانین حریم خصوصی دادهها اهمیت مرکزی پیدا میکند. همزمان، BaaS به سازمانها این امکان را میدهد که از مزایای عملکرد بلاکچین—دفترکلهای مشترک و تأییدشده—بهرهمند شوند بدون اینکه خودشان زیرساختها را مدیریت کنند. این ترکیب از شفافیت، امنیت و کارایی عملیاتی همچنان علاقه و توجه را به این فناوری افزایش میدهد.
اگر بخواهید بهصورت مختصر آن را برای ذینفعان توضیح دهید، به اصل موضوع بازگردید: بلاکچین یک رکورد مشترک، همگامسازی شده و تقریباً غیرقابل دستکاری از تراکنشها و مالکیت است—یک لایه اعتماد مهندسیشده. این همان نحوه عملکرد بلاکچین است که شرکتکنندگان را حول یک منبع واحد حقیقت هماهنگ میکند.